آخرین ویرایش در آذر ۱۸, ۱۴۰۴ توسط سردبیر مسیر آنلاین
خراسان جنوبی، استانی در دل فلات خشک ایران، در مسیر تحولی عظیم قرار گرفته است که میتواند الگویی برای مقابله با بحران آب و توسعه اقتصادی دانشبنیان باشد. با تشدید چالشهای اقلیمی و کمبود فزاینده منابع آب شیرین، جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی رویکردی نوآورانه را برای استفاده از آبهای نامتعارف در کشت و تجاریسازی گیاهان دارویی آغاز کرده است. این ابتکار نه تنها نویدبخش بهبود وضعیت کشاورزی منطقه است، بلکه با تاکید بر ایجاد ارزش افزوده از طریق صنایع فرآوری، چشمانداز اقتصادی پایداری را برای خراسان جنوبی ترسیم میکند.
بحران آب و ضرورت رویکرد نوین به منابع آبی نامتعارف در خراسان جنوبی
رشد روزافزون جمعیت، گسترش شهرنشینی و تشدید اثرات تغییرات اقلیمی، فشار بیسابقهای بر منابع محدود آب شیرین، به ویژه در مناطق خشک و نیمهخشک کشور وارد آورده است. در خراسان جنوبی نیز کمبود آب به چالشی اساسی در مسیر توسعه پایدار کشاورزی و تأمین امنیت غذایی تبدیل شده است. در چنین شرایطی، بهرهگیری از آبهای نامتعارف همچون فاضلابهای تصفیهشده، زهآبهای کشاورزی و پسابهای صنعتی تصفیهشده یا آبهای شور و لبشور، از یک گزینه به یک ضرورت استراتژیک تغییر یافته است. این منابع جایگزین، به عنوان راهکاری مؤثر و مکمل، توجه گسترده پژوهشگران، مدیران و سیاستگذاران را به خود جلب کردهاند. در این راستا، جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی با درک عمیق از این چالش، برنامهریزی جامع خود را برای استفاده از این پتانسیل در راستای توسعه کشاورزی و به ویژه تولید گیاهان دارویی آغاز نموده است. این تلاشها، با هدف ایجاد صنایع تبدیلی و فرآوری، میتواند سودآوری و ارزش افزوده قابل توجهی را برای فعالان این عرصه به ارمغان آورد.
تاریخچه مدیریت آب در ایران: مسئله آب همواره جزو چالشهای اصلی ساکنان فلات ایران بوده است. ابتکار ایرانیان در حفر قنات، نمادی از نبوغ آنها در مصرف بهینه و پایدار آب در طول تاریخ است. این میراث ارزشمند نشان میدهد که تفکر مدیریت منابع آبی، حتی در شرایط سخت، ریشهای عمیق در فرهنگ این مرز و بوم دارد. امروز، با پیشرفت علم و فناوری، استفاده از روشهای نوین برای بهرهبرداری صحیح از آبهای نامتعارف، ادامه همین مسیر تاریخی است.
وضعیت استان: خراسان جنوبی به دلیل قرار گرفتن در اقلیم خشک و کویری، از دیرباز با چالش کمآبی مواجه بوده و لزوم بهرهبرداری هوشمندانه از منابع موجود، همواره در کانون توجه قرار داشته است. سهم بالای آب شرب در برخی شهرستانها مانند بیرجند، اهمیت بهکارگیری منابع جایگزین مانند پساب را دوچندان میکند.
نقش جهاد دانشگاهی در توسعه کشت گیاهان دارویی با آبهای نامتعارف
جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی خود را به عنوان محور تحول در حوزههای آب، کشاورزی و اقتصاد دانشبنیان استان معرفی کرده است. مجتبی ابراهیمی رومنجان، رئیس این نهاد، بر نقش محوری جهاد دانشگاهی در مدیریت بحران آب، توسعه فناوریهای نوین و تجاریسازی محصولات استراتژیک تاکید دارد. این مجموعه تحقیقات گستردهای را در زمینه استفاده از پساب برای کشت محصولات مقاوم مانند عناب و آنغوزه آغاز کرده و در تلاش است نتایج این پژوهشها را در قالب "الگوی کشت" به دستگاههای اجرایی ارائه دهد. این الگوها بر اساس ویژگیهای خاص پساب منطقه تدوین میشوند تا بیشترین کارایی و ایمنی را تضمین کنند.
جهاد دانشگاهی با همکاری مرکز تحقیقات کشاورزی و دانشگاه بیرجند، در صدد دستیابی به نتایج دقیق و قابل استناد در این حوزه است. همچنین، بخش خصوصی نیز با مشارکت در طرحهایی نظیر تولید نشاء آنغوزه با استفاده از پساب، نقش مهمی در اثبات و توسعه این الگوهای کشت ایفا میکند. این همکاریها میتواند فشار بر منابع آب زیرزمینی را کاهش داده و الگویی مناسب برای سرمایهگذاریهای آتی در حوزه گیاهان دارویی با آبهای نامتعارف باشد.
تجاریسازی گیاهان دارویی: از خامفروشی تا ارزش افزوده در خراسان جنوبی
یکی از بزرگترین چالشهای اقتصادی خراسان جنوبی، خامفروشی محصولات استراتژیک نظیر زرشک، عناب و گیاهان دارویی است. با وجود تولید قابل توجه این محصولات، فقدان صنایع فرآوری پیشرفته و عدم تولید محصولات با ارزش افزوده بالا، فرصتهای اقتصادی عظیمی را از استان سلب میکند. جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی در سالیان اخیر با ورود به حوزه فرآوری گیاهان دارویی، گامهای مهمی در جهت رفع این نقیصه برداشته است. در حال حاضر، بیش از ۱۰ مکمل گیاهی حاصل از "طرح اطلس کاربردی گیاهان دارویی" در مراحل پایانی دریافت مجوز و آماده ورود به بازار هستند.
با این حال، برای موفقیت کامل در تجاریسازی گیاهان دارویی، نیاز به حمایت همهجانبه دستگاههای دولتی، سرمایهگذاری پررنگتر بخش خصوصی و همراهی نهادهای تنظیمگر است. ورود هر محصول به بازار مستلزم رعایت کامل اصول علمی، استانداردسازی و اخذ مجوزهای لازم از سازمان غذا و دارو است. توجه به رویکرد تقاضامحور در طراحی محصولات، به ویژه محصولات مبتنی بر گیاهان دارویی، برای افزایش سهم بازار و پاسخگویی به نیازهای واقعی مصرفکننده، امری حیاتی است.
همافزایی و آینده روشن اقتصاد دانشبنیان در خراسان جنوبی
فعالیتهای "جزیرهای" و عدم هماهنگی میان بخشهای مختلف، یکی از موانع اصلی در توسعه صنایع گیاهان دارویی در خراسان جنوبی محسوب میشود. تشکیل کارگروههای تخصصی با حضور نخبگان، پژوهشگران و تولیدکنندگان، برای ایجاد همافزایی و تدوین یک نقشه راه استانی برای استفاده بهینه از آبهای نامتعارف و تجاریسازی گیاهان دارویی، امری ضروری و اجتنابناپذیر است.
نشستهای مشترک جهاد دانشگاهی با نهادهایی نظیر بسیج علمی، آغازگر همکاریهای جدی برای اتصال پژوهشهای دانشگاهی و محصولات فناورانه به هلدینگهای سرمایهگذاری معتبر خواهد بود. بسیج علمی نیز متعهد شده است تا از برگزیدگان رویدادهای تخصصی فرآوری و تجاریسازی، حمایتهای مادی و معنوی لازم را به عمل آورد که این امر میتواند موتور محرک سرمایهگذاری در استان باشد.
محصولات فناورانه جهاد دانشگاهی در حوزه گیاهان دارویی و فرآوردههای نوین، ظرفیتهای بالایی برای ورود به بازار دارند و تلاش بر این است که در کوتاهترین زمان ممکن به مرحله عرضه برسند. هدف نهایی این تلاشها، تکمیل زنجیره ارزش محصولات استراتژیک از مرحله تولید تا فرآوری، بستهبندی و عرضه به بازار است تا ارزش افزوده حاصل، در خود استان خراسان جنوبی حفظ شود. آینده اقتصاد این استان به توسعه محصولات دانشبنیان، مدیریت علمی منابع آب و ایجاد همافزایی واقعی میان دستگاههای اجرایی، پژوهشی و بخش خصوصی گره خورده است و جهاد دانشگاهی خود را متعهد به ایفای نقش محوری در این مسیر میداند.
مطالب مرتبط
- لیزر هموروئید؛ درمانی قطعی و فوری
- زلزله ۵ ریشتری یونان را لرزاند؛ جزئیات اولیه و وضعیت خسارات
- در بحبوحه فشارهای دیپلماتیک: میامی میزبان دور جدید مذاکرات صلح اوکراین با فرستادگان ترامپ شد
- واتساپ در روسیه: مسکو آماده قطع کامل ارتباط این پیامرسان محبوب میشود
مریم صباحی ، سردبیر مسیر آنلاین با تجربه و تخصص در خبرنگاری