آخرین ویرایش در دی ۸, ۱۴۰۴ توسط سردبیر مسیر آنلاین
برخورد زبالههای فضایی و خطر فاجعه
زبالههای فضایی به یکی از بزرگترین چالشهای عصر جدید در حوزه فضا تبدیل شدهاند. برخورد یک قطعه کوچک با سرعتی معادل ۷.۶ کیلومتر بر ثانیه میتواند خسارتهای سنگینی به تجهیزات فضایی وارد کند. نمونه اخیر آن، آسیب به پنجره کپسول «شنژو ۲۰» چین بود که به دلیل ترک ناشی از برخورد زبالههای فضایی، بدون سرنشین به زمین بازگشت و مأموریت نجات «شنژو ۲۲» برای بازگرداندن فضانوردان آغاز شد.
حجم عظیم زبالههای فضایی در مدار زمین
بر اساس برآوردهای آژانس فضایی اروپا، بیش از ۱۵ هزار تُن ماده ناشی از پرتابهای فضایی در مدار زمین وجود دارد. این شامل:
- ۱.۲ میلیون قطعه زباله بین یک تا ۱۰ سانتیمتر
- ۱۴۰ میلیون قطعه زباله بین یک میلیمتر تا یک سانتیمتر
این حجم عظیم زبالهها تهدیدی جدی برای ایستگاههای فضایی، ماهوارهها و مأموریتهای سرنشیندار محسوب میشود.
معاهدات قدیمی و نیاز به قوانین جدید
معاهده «پیمان ماورای جو» مصوب ۱۹۶۷، چارچوبی برای استفاده صلحآمیز از فضا تعیین کرده است، اما این پیمان پاسخگوی چالشهای امروز نیست. افزایش پرتابهای خصوصی و رشد زبالههای فضایی، ضرورت تدوین قوانین جدید و الزامآور برای مدیریت پایدار فضا را دوچندان کرده است. کمیته هماهنگی بینسازمانی زبالههای فضایی (IADC) بستری برای همکاری علمی فراهم کرده، اما هنوز تصمیمات الزامآور جهانی در این زمینه وجود ندارد.
نمونههای تاریخی تولید زبالههای فضایی
برخی رویدادهای مهم در افزایش زبالههای فضایی عبارتند از:
- انهدام ماهواره «فنگیون-۱سی» چین در سال ۲۰۰۷ که بیش از ۳۵۰۰ قطعه زباله ایجاد کرد.
- برخورد ماهواره روسی «کاسموس ۲۲۵۱» با ماهواره شرکت «ایریدیوم» در سال ۲۰۰۹ که ۲۴۰۰ قطعه زباله به جا گذاشت.
- آزمایش موشک ضدماهواره روسیه در سال ۲۰۲۱ که نابودی ماهواره «کاسموس ۱۴۰۸» و تولید ۱۷۸۷ قطعه زباله را به همراه داشت.
فناوریهای مقابله با زبالههای فضایی
راهکارهای مختلفی برای کاهش زبالههای فضایی در حال بررسی است؛ از جمله استفاده از تورهای بزرگ برای کاهش سرعت قطعات و ورود آنها به جو، یا فناوریهای لیزری برای هدایت زبالهها به سمت سوختن در جو زمین. با این حال، این روشها هنوز در مرحله آزمایش هستند و مشکلاتی همچون مصرف بالای سوخت یا خطرات زیستمحیطی دارند.
ضرورت همکاری جهانی برای مدیریت زبالههای فضایی
استانداردهای کنونی آژانس فضایی اروپا تأکید دارند که هر ماهواره باید ظرف ۲۵ سال پس از پایان مأموریت از مدار خارج شود. اما نبود توافق جهانی و رقابتهای ژئوپلیتیکی مانع اجرای کامل این استانداردها شده است. در نهایت، بدون همکاری بینالمللی و تعهد کشورها و شرکتهای خصوصی، خطر وقوع یک فاجعه ناشی از زبالههای فضایی همچنان جدی خواهد بود.
جمعبندی
زبالههای فضایی نهتنها تهدیدی برای تجهیزات و مأموریتهای فضایی هستند، بلکه میتوانند جان فضانوردان را نیز به خطر بیندازند. افزایش پرتابها و نبود قوانین الزامآور جهانی، مدیریت این بحران را دشوار کرده است. تنها با همکاری بینالمللی و توسعه فناوریهای پایدار میتوان از وقوع فاجعهای بزرگ در مدار زمین جلوگیری کرد.
مریم صباحی ، سردبیر مسیر آنلاین با تجربه و تخصص در خبرنگاری