## صنعت پسته ایران در آستانه‌ی نابودی؟
**صنعت پسته ایران که زمانی به عنوان طلای سبز کشور شناخته می‌شد، اکنون با چالش‌های جدی مواجه است و در آستانه‌ی نابودی قرار گرفته است.** محدودیت‌های صادراتی، عدم حمایت دولت، رانت‌های ارزی و واردات بی‌رویه‌ی محصولات مشابه از جمله عواملی هستند که این صنعت ارزشمند را تهدید می‌کنند.
بر اساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، در نیمه‌ی اول سال جاری، ۴۶ هزار تن پسته، ۲۸ هزار تن کشمش و ۲ هزار تن انجیر از ایران صادر شده است. این آمار در مقایسه با گذشته، کاهش قابل توجهی را نشان می‌دهد.
محمد رضا فرشچیان، رییس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران، با اشاره به این چالش‌ها، گفت: “در گذشته، فرش، خاویار، زعفران و پسته ایرانی در دنیا به عنوان محصولات ممتاز شناخته می‌شدند. اما امروز نه تنها صادرات خاویار و فرش به طور کامل حذف شده است، بلکه صادرات زعفران ایران نیز به افغانستان واگذار شده است.”
وی با اشاره به جایگاه ممتاز ایران در تولید پسته، اضافه کرد: “ایران در گذشته، بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده پسته در جهان بود. سالیانه در ایران حدود ۲۰۰ هزار تن پسته تولید می شود، در حالی که آمریکا با تولید ۷۰۰ هزار تن، سه برابر ایران پسته تولید می‌کند. اسپانیا نیز به تازگی وارد بازار صادرات این محصول شده است.”
فرشچیان، در ادامه به افت شدید صادرات کشمش نیز اشاره کرد: “کشمش ایرانی در گذشته، رقم مهمی در بازار جهانی داشت. اما اکنون آمریکا، ترکیه، استرالیا، چین، افغانستان و ازبکستان با کشمش خود در این بازار رقابت می‌کنند.”
وی با تاکید بر اهمیت صادرات خشکبار در اقتصاد کشور گفت: “در دهه‌های گذشته، از بادام تا زیره ایرانی صادر می شد، اما امروز صادرات خشکبار ایران به پسته، خرما، کشمش و تا حدودی انجیر محدود شده است.”
فرشچیان، از مشکلات اصلی صادرات محصولات کشاورزی را عدم مشارکت صادرکنندگان در تصمیم گیری‌ها عنوان کرد: “در اتاق‌های در بسته برای صادرکنندگان تصمیم گرفته می‌شود، بدون آنکه با تشکل‌ها مشورتی داشته باشند.”
وی با اشاره به کاهش صادرات محصولات کشاورزی گفت: “صادرات بیش از ۳۵ قلم کالای کشاورزی با اجرای سیاست‌هایی همچون اجرای پیمان سپاری ارزی هر سال کاهش یافته و محدود به سه تا چهار محصول کشاورزی شده است.”
فرشچیان، از محدودیت فعالیت صادرکنندگان، فرایند پیمان سپاری ارزی، تک نرخی نبودن ارز و وجود رانت در ارز دولتی را از جمله مشکلات اصلی صادرکنندگان بخش کشاورزی عنوان کرد و اضافه کرد: “در حال حاضر به خودروسازان و واردکنندگان موبایل اجازه صادرات خشکبار داده می‌شود تا خودرو و موبایل وارد کنند که این فرایند ضربه مهلکی به بازار خشکبار به ویژه پسته ایرانی وارد کرده است.”
به گفته فرشچیان، ورود خودروسازان و واردکنندگان تلفن همراه به بازار خشکبار باعث شده است که کیفیت و اعتبار پسته ایرانی کاهش یابد.
فرشچیان با انتقاد از سیاست‌های ارزی کشور گفت: ” سوال این است که چرا باید صادرکنندگان بخش کشاورزی ارز حاصل از صادرات خود را با قیمت پایین‌تر به واردکنندگان خودرو، موبایل و یا صنایع دیگر تحویل دهند؟”
وی اضافه کرد: ” سیاستگذاری‌های ارزی سبب شده تا بازار صادراتی محصولات کشاورزی ایران محدود شده و اعتبار خود را در بازارهای جهانی از دست بدهد.”
به گفته فرشچیان، با راه اندازی سامانه نیما صادرکنندگان موظف شدند ارز حاصل از صادرات را در این سامانه اعلام کنند، اما در این سامانه صادرکننده و واردکننده مشخص نیستند که این نیز یکی از معضلات جدی است.
فرشچیان با ابراز نگرانی از وضعیت صادرات محصولات کشاورزی گفت: ” برای حمایت از کشاورزان و امنیت غذایی لازم است که ارز ناشی از صادرات محصولات کشاورزی وارد همین بخش شود.”
وی از دولت خواست تا با یکسان سازی نرخ ارز برای جلوگیری از رانت، اصلاح فرایند پیمان سپاری ارزی چاره ای بیاندیشد تا صادرات پسته نیز به سرنوشت فرش، خاویار و زعفران دچار نشود.
فرشچیان معتقد است: ” با از بین رفتن صادرات پسته، نه تنها تولید این محصول از بین می‌رود، بلکه به دولت اید هزینه‌های سنگینی بابت از بین رفتن باغات پسته برای کنترل شوره زارها، رشد مهاجرت و بیکاری پرداخت کند.”
در همین راستا جمعی از اعضای اتحادیه صادرکنندگان پسته ایران نامه ای سرگشاده به رئیس جمهوری دولت چهاردهم ارسال کردند تا در خصوص مشکلات این صنعت تدبیری اندیشیده شود.
